Kłopotliwy Dzierżyński przed domem kultury

Feliks Dzierżyński był działaczem socjaldemokratycznym i komunistycznym, twórcą i szefem pierwszych sowieckich organów bezpieczeństwa Czeka, GPU i OGPU. Ta postać to symbol terroru w przedrewolucyjnej i rewolucyjnej Rosji, dzięki czemu zyskał miano Żelaznego lub Krwawego Feliksa. W ZSRR stawiano mu pomniki, jego nazwiskiem nazywano ulice (do dzisiaj istnieje w Rosji miasto Dzierżyńsk), został upamiętniony również w Polsce, między innymi wielometrowej wysokości pomnikiem w Warszawie, zdemontowanym w czasach współczesnych.
Przed laty pomnik Dzierżyńskiego stał również przed Szkołą Podstawową nr 3 w Biskupcu, która nosiła jego imię. Jak wspomina jeden z absolwentów, w klasie, gdzie uczono historii, na stole nauczycielskim stało popiersie rewolucjonisty. W 1999 roku szkoła otrzymała imię Orła Białego. Dzierżyńskiego przeniesiono na posesję biskupieckiego domu kultury, gdzie stoi do dzisiaj. Jest to kilkutonowa betonowa rzeźba przedstawiająca trzy bagnety (symbol bojówek Dzierżyńskiego), widać też resztki tablicy pamiątkowej z brązu. Był również wizerunek twarzy Krwawego Feliksa, ale jak można dowiedzieć się z poczty pantoflowej, zdemontował go i „zabezpieczył” jeden z poprzednich dyrektorów domu kultury. Może po to, żeby przetrwał do „lepszych” czasów? Tyle, że takie to czasy na szczęście mamy już za sobą.
— Ja sam, kiedy likwidowano tutejszy miejski komitet PZPR i chciano wyrzucić na śmietnik fotografie z tamtych lat, na przykład z czynów społecznych, dostałem się tam i zabezpieczyłem je, bo to kawałek historii naszego miasta! — opowiada Krzysztof Kowalski, przewodnik turystyczny. — Przed rokiem zdjęcia oddałem do naszego miejskiego muzeum. Co to Dzierżyńskiego, chociaż obelisk jest pozbawiony jego wizerunku i to też cząstka historii naszego miasta, ale wstydliwej, nie powinien stać w tym miejscu. Jest tu przecież ośrodek kultury!
Podobnie, choć pomnika nie widział, sądzi Waldemar Brenda, dyrektor olsztyńskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.
— W bieżącym roku przyjęto ustawę dekomunizacyjną, według której mają zniknąć nazwy związane z komunizmem i innymi ustrojami totalitarnymi, ulice, budowle i urządzenie użyteczności publicznej- mówi dyrektor Brenda. — Wniosek nasuwa się prosty, biskupiecki Dzierżyński pod wspomnianą ustawę „podpada”, podobnie jak Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej stojący w Olsztynie.
W tym roku tak poradzono sobie w Braniewie z pomnikiem radzieckiego generała Iwana Czerniachowskiego. W przypadku takich jak „pamiątek” jak w Biskupcu, w przeciwieństwie do zmiany nazewnictwa ulic, co wiąże się z kosztami (wymiana dokumentów), tutaj jest sprawa prosta. Przenieść obelisk może zwyczajny dźwig. Tylko gdzie przetransportować Krwawego Feliksa? Zdaniem Krzysztofa Kowalskiego najlepiej, jeśli dla takich pomników z czasów socrealizmu wyznaczyć w województwie wspólne miejsce, zwiedzający otrzyma zarazem pełną wiedzę o tych mrocznych czasach, kiedy na piedestale byli tacy jak Feliks Dzierżyński.
Co o pomyśle eksmitacji „Dzierżyńskiego” myśli Kamil Kozłowski, burmistrz Biskupca?
— Na razie się nad tym nie zastanawialiśmy, zresztą nikt nas nie naciska, a poza tym mamy ważniejsze sprawy na głowie — mówi burmistrz. I dodaje, że już raz, ale nie za jego czasów jako przedstawiciela władz, zdekomunizowano jedną z biskupieckich ulic, Hanki Sawickiej. Nazywa się obecnie ulicą Armii Krajowej.
— „Dzierżyński”, kto by to pomyślał!- nie może się nadziwić pan Michał, zbieracz złomu z Biskupca. — Myślałem, że to „coś” jest poświęcone żołnierzom z II wojny. Szkoda, że obelisk nie jest cały z żelaza, zaraz bym się nim zajął, bo mam uprawnienia spawacza!
Władysław Katarzyński