Harpun z Tłokowa i tajemnicze wykopaliska

— Było to w sierpniu 1989 roku, kiedy jeden z rolników z Tłokowa, kopiąc w polu dół pod poidło dla krów, odkrył na głębokości pięciu metrów ostrze z kości – opowiada Mirosław Hoffman, kierownik działu archeologicznego w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. — Licząc na niezły zysk zaoferował jego kupno naszemu muzeum.
Eksponat został zakupiony, po tym jak archeolodzy stwierdzili, że jest to kościane ostrze od harpuna „ z dwoma pazami zbrojonymi wiórkami”. Takich harpunów używały ludy wędrowne w epoce mezolitu ( trwał od 11 do 7 tys. lat p. n. e. ), zajmujące się myślistwem, zbieractwem i rybołówstwem, zatrzymujące się w jednym miejscu czasowo. Wiek harpuna, wykonanego z kości jelenia z krzemiennymi wkładkami, oceniono na 8 tysięcy lat. Z tamtego okresu odkryto w Polsce m.in. sztylety z rogów tura i szabli dzika.

W ślad za odkryciem do Tłokowa zjechali archeolodzy. Podjęto prace wykopaliskowe. Okazało się, że ostrze tkwiło w pokładzie brunatnego torfu, który sprzyjał zachowaniu w niezłym stanie na wiele wieków takich jak wspomniany przedmiot, służący do polowań lub jako broń w walkach plemiennych. Efektem przeprowadzonych w tym miejscu wykopalisk było odkrycie na niższym poziomie szczątków drewnianego pomostu z bali brzozowych o długości około 20 metrów i dwóch mniejszych, których wiek oceniono na 9 tysięcy lat przed naszą erą. Przed wiekami istniało tu jeziorko polodowcowe, łączące się z leżącym kilkaset metrów dalej jeziorem Rink (dzisiaj za szosą).
Nie koniec na tym. W torfie, jaki zalegał głęboko w tym miejscu, odkryto dziwne drewniane patyczki, których końcówki przypominały do złudzenia wyrzeźbione ludzką ręką głowy ludzkie i zwierzęce. Przybyły z Instytutu Archeologii i Paleontologii w Warszawie jeden z szanowanych naukowców określił je jako „patyczki wotywne”. Patyczki były według niego elementem magii. Lud przebywający tu czasowo, zdaniem naukowca składał je w ofierze wodnym bóstwom.
Odkrycie wywołało w świecie nauki sporo zamieszania. Patyczki przewieziono do Warszawy celem wykonania dokładniejszych badań, zaś podekscytowany archeolog zapowiedział zwołanie konferencji naukowej poświęconej odkryciom z Tłokowa. Jednocześnie ówczesne władze Jezioran, widząc okazję do promocji gminy i popularyzacji znalezisk jako atrakcji turystycznej, podjęły uchwałę o utworzeniu w Jezioranach mini muzeum, w których po zakończeniu badań miały być eksponowane w charakterze depozytu. Sensacja, rozdmuchana przez ogólnopolską prasę, po kilku miesiącach zgasła jednak tak szybko, jak się rozpaliła. Rzekome „patyczki wotywne” zbadał w Instytucie Archeologii i Paleontologii PAN specjalista od gryzoni, po czym ogłosił światu, że owe główki zwierzęce czy też ludzkie są. .. dziełem bobrów, które obgryzły je w ten właśnie sposób. Liczą sobie ze trzysta lat.
— Jak dotąd na Warmii i Mazurach mamy zewidencjonowanych około 13 tysięcy stanowisk archeologicznych, z czego większość nie została przebadana, głównie z braku finansów — mówi Mirosław Hoffmann. Ī Kościany harpun z Tłokowa należy do najciekawszych znalezisk.
Władysław Katarzyński